Adıyaman’da nereler gezilmeli? İşte Adıyaman’da gezilecek yerler!

Turistik kentlerimizden biri olan Adıyaman bu yaz da vatandaşlarımız tarafından ziyaret edilmeye başlandı. Kommagene ülkesine ait tarihi eserler büyük dikkat çekiyor. Peki Adıyaman’da nereler gezilmeli? İşte Adıyaman’da gezilecek yerler!

1. CENDERE KÖPRÜSÜ – ADIYAMAN

Cendere Köprüsü, Roma Köprüsü veya Septimius Severus Köprüsü olarak da bilinir. Antik Cabinas (Cendere) Çayı üzerinde yer almaktadır. Köprü muhteşem bir kanyondan akan çayın iki tarafını birleştirdiği için bu isim verilmiştir. Kâhta ilçesinden Nemrut Dağı’na doğru giderken Karakuş Tümülüsü’nü geçtikten yaklaşık 10 km sonra Sincik- Kocahisar yol ayrımında bulunmaktadır. Köprü Roma İmparatoru Septimius Severus’un (MS 193-211) emriyle o tarihte Samsat’ta (Somasata) karargâh kuran XVI. Lejyon tarafından yaptırılmıştır.

Cendere Köprüsü, Antik Roma mimarisinin muhteşem bir anıtsal örneğidir. Biri ana kemer ve biri tahliye kemeri olmak üzere iki kemerden oluşan köprü her biri tonlarca ağırlıkta olan düzgün kesme taşlardan yapılmıştır. 7 metre genişliğinde, 30 metre yüksekliğinde ve 120 metre uzunluğunda olan köprünün en ilginç mimari özelliği harç kullanılmadan yapılmış olmasıdır. Köprü, her iki tarafından rampa biçiminde yükselerek orta kısımda birleşmektedir. Bu özellik köprünün hem statik olarak dayanıklılığını artırmakta hem de köprüye anıtsal bir görünüm kazandırmaktadır.

Köprünün güneydeki girişin her iki tarafında birer adet korint düzeninde sütun bulunmaktadır. Üzerinde yer alan yazıtlardan birinin köprüyü yaptıran İmparator Septimius Severus, diğerinin ise onun karısı Julia Domna adına dikildiği anlaşılmaktadır. Kuzeydeki girişin bir tarafında bulunan sütun üzerindeki yazıt ise bu sütunun oğulları Caracalla adına dikildiğini göstermektedir. Bu sütunun karşısında köprünün yapıldığı dönemde oğulları Geta adına dikilmiş bir sütun daha olduğu bilinmektedir. Ancak Septimius Severus’tan sonra tahta geçen İmparator Caracalla (MS 211-217), kardeşi Geta’yı öldürterek Roma topraklarında Geta adına dikilen ne varsa yıktırmış, bu yıkımdan Cendere Köprüsü de nasibini almış ve kardeşi Geta adına dikilen sütun kaldırılmıştır.

Cendere Köprüsü’nün, yapımından sonra Roma Dönemi’nde değişik zamanlarda onarım gördüğü, köprünün korkuluk kısmında yer alan yazıtlardan anlaşılmaktadır.

Nasıl Gidilir: Adıyaman Kahta ilçesinde sincik yolu üzerinde 55 Km dedir. Merkezden ulaşım özel araç veya turlarla sağlanmaktadır.

2. PERRE ANTİK KENTİ – ADIYAMAN

Eski kaynaklarda Me’arath gazze Pörön, Mezopotamya’da ise Pirin ve Perin olarak bilinen Kommagene Krallığı’nın beş büyük kentinden biri olan Perre Antik Kenti, Melitene’yi (Malatya) başkent Samosata’ya (Samsat) bağlayan yol güzergahı üzerinde olması nedeniyle geçmişte jeopolitik bir öneme sahipti.

Hierapolis (Kutsal Şehir) olarak anılan Perre MS. 325 yılında Nicaea (İznik)’de toplanan İncil konsiline Piskopos İoannes Perdos yönetimindeki Persidas eyaletinin bir şehri olarak katılır. MS. 433 yılında Samosata’lı (Samsatlı) Andreasın Alexander’e yazdığı mektupta Perre’de bulunan bazı önemli piskoposlardan bahsetmesi kentin dinsel açıdan da önemli bir kent olduğunu gösterir. Bütün bunlar Perre Antik Kentinin antik dönemde hem dinsel hem de jeopolitik öneme sahip bir kent olduğunu göstermektedir.

Perre Antik Kenti Bizans döneminden sonra önemini yitirmiş ve eski parlak dönemini bir daha yakalayamamıştır. Antik kentin asıl yerleşim kısmı üzerinde bugün Örenli Mahallesi olarak geçen ancak özünde köy görünümüne sahip geç dönem yerleşimi mevcuttur.

3. ÜZEYİR PEYGAMBER TÜRBESİ – ADIYAMAN

İsrail oğullarına göre meşhur bir peygamber olan Üzeyr (a.s)’in adi Kur’an-i Kerim’de geçmektedir. Fakat İslâm’a göre onun peygamber olup olmadığı hususunda ihtilaf vardır. Üzeyr (a.s)’in adi hakkında da alimlerin farklı yorumları vardır. Bazı alimlere göre onun adı Arapça bir isimdir. Diğer bazı âlimlere göre ise, Üzeyr kelimesi Arapça değil, İbranicedir (el-Ukberî, imlau ma menne bihi’r Rahman, Misir, 1961, II, 7).

İbranicede Üzeyr kelimesinin karşılığı “Azra”dir. Tevrat’ın bu dildeki nüshasında böyle geçmektedir (Biblio Hobraica, nsr. Rud. Kittel, Stuttgart,1952; Esra, VII,1; Nehemio, VIII,13). Üzeyr (a.s), Harun Peygamber’in neslinden gelmektedir (es-Sa’lebî, el-Arais, Misir, 1951, 344). Tevbe Suresi 9/30, 31 ayetlerde ismi açıkça zikredilen Üzeyir Peygamberin hikayesi Bakara suresinde (259. Ayet) açıkça anlatılmaktadır. Bazı rivayetlere göre makam olan ve bazı rivayetlere göre de türbe olan mekanın türbe olma ihtimali oldukça yüksektir.

Günümüzde hala arpa şeklinde görülen ve hiç tükenmeyen taşların varlığı bu zatın kerametinin bir işareti olarak kabul edilmektedir. Üzeyr (a.s) ile ilgili bulunduğu söylenen bir ayet de şöyledir; “Yahut görmedin mi o kimseyi ki, evlerinin çatıları duvarları üzerine çökmüş (yıkık dökük olmuş) ıssız bir kasabaya uğradı. “Ölümünden sonra Allah bunları nasıl diriltir acaba!” dedi. Hemen Allah onu öldürdü yüz sene sonra tekrar diriltti. “Ne kadar kaldın burada?” dedi. “Bir gün yahut birkaç saat” dedi. Allah ona: “Bilakis yüz sene kaldın. Yiyeceğine ve içeceğine bak, henüz bozulmamıştır. Bir de eşeğine bak. Seni İnsanlar için bir ayet (ibret işareti) kılalım diye (yüz sene ölü tuttuk sonra tekrar dirilttik). Şimdi sen kemiklere bak, onları nasıl birbiri üstüne koyuyor, sonra ona nasıl et giydiriyoruz. ” dedi. Durum kendisince anlaşılınca, “şüphesiz Allah’ın her şeye kadir olduğunu bilmeliyim” dedi (Bakara, 2/259).

Peygamber olsun veya olmasın, Üzeyr (a.s) Allah’a tam manasıyla inanmış, kamil iman sahibi olan bir zattı. Hayati boyunca, Allah’ın rızasını kazanmak, hayra koşmuştur. Çevresindeki İnsanları da bu şekilde inanmaya ve Allah’ın emir ile yasaklarına riayet etmeye davet etmiştir.

Nasıl Gidilir: Adıyaman Gerger İlçesi yolu güzergahındadır. Ulaşım özel araçlarla sağlanmaktadır.

4. NEMRUT DAĞI – ADIYAMAN

Adıyaman’ın Kahta İlçesinde 2150 metre yüksekliğindeki Nemrut Dağı yamaçlarında hükümdarlık yapmış olan Kommagene Kralı I. Antiochos’un tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek için yaptırdığı mezarı, anıtsal heykelleri ve benzersiz manzarası ile Helenistik Dönemin en görkemli kalıntılarından birisidir. Anıtsal heykeller doğu, batı ve kuzey teraslarına yayılmıştır. Doğu terası kutsal merkezdir ve bu nedenle en önemli heykel ve mimari kalıntılar burada bulunmaktadır. İyi korunmuş durumdaki dev heykeller kireç taşı bloklarından yapılmıştır ve 8-10 metre yüksekliktedir. Varlığı bilinmekle beraber kral mezarı, henüz keşfedilememiştir. 1987 yılında UNESCO Dünya Miras Listesine alınmıştır.

Nasıl Gidilir: Nemrut Dağı ören yeri, İl Merkezine direkt 87 km. Kahta ilçesine 43 km uzaklıktadır. Nemruta ulaşım Karadut köyüne kadar asfalt, daha sonraki kısım ise kilitli parke taşı kaplıdır. Turlarla veya özel araçlarla ulaşım sağlanabilir.

5. NEMRUT DAĞI MİLLİ PARKI – ADIYAMAN

Nemrut Dağı Milli Parkı, Pütürge’nin Büyüköz köyü ile Adıyaman’ın Kâhta ilçesinin sınırları içerisinde yer almaktadır. Kommagene Kralı I. Antiochos’un tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek için, 2150 metre yüksekliğindeki Nemrut Dağı’nın yamaçlarına yaptırdığı mezar ve anıtsal heykeller Helenistik Dönemin en görkemli kalıntılarından birisidir. Anıtsal heykeller doğu, batı ve kuzey teraslarına yayılmıştır. İyi korunmuş durumdaki dev heykeller kireçtaşı bloklarından yapılmış olup, 8-10 metre yüksekliktedir. Eski çağlarda Kommagene olarak anılan bölgede I. Mithradates tarafından bağımsız bir krallık kurulmuş; krallık, onun oğlu I. Antiochos (M.Ö. 62-32) döneminde önem kazanmıştır.

M.S. 72 yılında Roma’ya karşı yapılan savaşın kaybedilmesinin ardından krallığın bağımsızlığı sona ermiştir. Nemrut Dağı’nın doruğu yerleşme yeri olmayıp, Antiochos’un tümülüsü ve kutsal alanlardır. Tümülüs, Fırat Nehri geçitlerine ve ovalarına hâkim bir noktadadır. Kralın kemiklerinin ya da küllerinin ana kayaya oyulmuş odaya konulduğu ve 50 metre yüksekliğinde, 150 metre çapındaki tümülüs, küçük kaya parçalarıyla örtülerek koruma altına alınmıştır. Her ne kadar yazıtlarda kralın mezarının burada olduğu belirtiliyorsa da bugüne kadar keşfedilememiştir. Doğu ve batı teraslarında Antiochos ile tanrı ve tanrıça heykellerinin yanı sıra aslan ve kartal heykelleri bulunmaktadır. Batı terasında eşsiz bir aslanlı horoskop yer almaktadır. Heykeller Helenistik, Pers sanatı ve Kommagene ülkesinin özgün sanatı harmanlanarak yontulmuştur.

Bu anlamda Nemrut Dağı’na Batı ve Doğu uygarlıklarının köprüsü denebilir. Kommagene Krallığı’nın tarih sahnesinden silinmesiyle Nemrut Dağı’ndaki eserler yaklaşık iki bin yıl boyunca yalnızlığa terk edilmiştir. 1881 yılında yöreyi görevli olarak gezen Alman mühendis Karl Sester, Nemrut Dağı heykellerine rastlamış ve İzmir’de bulunan Alman Konsolosu’nu, Kommagene Krallığı’na ait harabeleri, tanrı heykellerinin oturtulduğu kaidelerin arkasındaki Grekçe yazıtları göremediğinden Asur harabeleri zannederek haberdar etmiştir. Karl Sester, dev heykelleri keşfetmenin heyecanıyla bu hataya düşmüştür. 1882 yılında Otto Puchstein ve Karl Sester Nemrut’ta inceleme yapmıştır. Müze-i Hümayun (İmparatorluk Müzesi) Müdürü Osman Hamdi Bey 1883 yılında bir ekiple gelip Nemrut’ta çalışmıştır. 2. Dünya Savaşı’nın ardından Amerikan arkeolog Theresa Goell ve Alman Karl Doerner; Nemrut ve yöresinde kazı, araştırma ve inceleme yapmışlardır.

6. KARAKUŞ TÜMÜLÜSÜ – ADIYAMAN

Karakuş Tümülüsü Adıyaman Kahta ilçesi sınırları içinde yer alan Kommagene Krallık ailesinin kadınlarına ait bir anıt mezardır. Tümülüsün üzeri çay taşlarının yığılmasıyla oluşmuştur. Yaklaşık 20 metre yüksekliğindeki tümülüsün güneyinde dikili bulunan sütun üzerindeki kartal heykelinden dolayı yöre halkı tarafından karakuş olarak anılmış ve literatüre bu isimle girmiştir.

Tümülüsün doğusunda iki adet yaklaşık 10 metre yüksekliğinde sütun bulunmaktadır. Bir sütun üzerinde boğa, diğer sütun üzerinde ise aslan heykeli motifi bulunmaktaydı. Ancak günümüzde sadece boğa motifi durmakta onun da baş kısmı yok olmuştur.

Tümülüsün batısında ise Kommagene kralı I. Antiochos’un (MÖ 69 – 36) oğlu Kral II. Mithridates’in (MÖ. 36-20) kız kardeşi Laodike ile tokalaşma kabartması yer alır. Sütun üzerindeki yazıttan anıt mezarın Kral Antiochos’un eşi İsias, kızı Antiochis ve torunu Aka’ya ait olduğu anlaşılmaktadır.

7. YENİ KALE – ADIYAMAN

Yeni Kale Adıyaman Kahta ilçesine bağlı Kocahisar Köyü içindedir. İlk yapılış tarihi Hititlere kadar giden kalenin bugünkü şekli Memluklular döneminden kalma olup, Osmanlılar döneminde de kullanılmıştır. Kalenin Urartu, Part, Kommagene, Roma, Sasani ve Arapların eline geçtiği bilinmektedir.

Kalenin kapı girişi üzerinde, mescit’te, doğu burcunda ve sarayın giriş kapısında olmak üzere çok sayıda kitabeler mevcuttur. Kale giriş kapısı üzerinde yer alan yazıtta Memluk sultanı Kalaun’un, mescitte bulunan yazıtta Melik Eşref Selahaddin Halil, sarayın giriş kapısındaki kitabede ise Melik Nasır’ın adları geçer. Kale içinde mescit, hapishane ve zindan, posta güvercinlerinin yetiştirildiği kule, sarnıçlar, hamam ve Kahta Çayına (Nymphaios) inen gizli bir su yolu bulunmaktadır.

8. ARSAMEİA ÖREN YERİ – ADIYAMAN

Arsameia Ören yeri (Nymphaios Arsameia’sı) Kral I. Antiochos kitabelerinde söz edildiğine göre, Arsameia İ.Ö. ikinci yüzyılın başlarında Kommagene’lerin atası Arsemez tarafından Kahta çayının doğusunda Eski Kahta kalesinin karşısında kurulmuş krallığın yazlık başkenti ve idare merkezidir.

Güneydeki tören yolunda Mitras’ın kabartma steli, ayin platformu üzerinde Antiochos-Herakles tokalaşma steli ve bunun önünde Anadolu’nun bilinen en büyük Grekçe yazıtı vardır. Yazıtın bulunduğu yerden başlayan 158 metre derine inen bir tünel ile yazıtın batısında benzer bir kaya dehlizi bulunmaktadır. Tepe üzerindeki platformda Mithridathes Callinichos’un mezar tapınağı ve sarayı yer almaktadır.

Nasıl Gidilir: Adıyaman Kahta Nemrut Yolu üzerinde 60. km dedir. Ulaşım özel araçlarla ve turlarla sağlanmaktadır.

9. NEMRUT DAĞI TÜMÜLÜSÜ – ADIYAMAN

Orijinal yüksekliği 55 metre olmasına karşın yüz yıllar boyu süren doğa ve insan etkisi sonucu tümülüsün yüksekliği 50 metreye düşmüştür. Tümülüs üzerinde toplam hacmi 30.000 metreküp olan kırma taşların yığılması ile oluşturulmuştur. Tümülüsün Kommagene Kralı I. Antiochos’a ait anıt mezar olduğu bilinmektedir.

10. KAYA MEZARLARI – ADIYAMAN

Kentin girişinde yer alan Nekropolü ( Nekros = ölü, Polis = şehir ) mezarlık alanı oldukça büyüktür. Perre Antik Kentinin nekropol alanı, büyüklüğü ve yapısı ile bölgedeki diğer Nekropol alanlarından farklıdır. Kommagene Krallığının kutsal alanı Nemrut Dağı Hierothesion’unu gören bu Nekropol alanı diğer Kommagene kentlerinde yaşayıpta ölen önemli kişilerin gömüldüğü bölgesel bir Nekropol (mezarlık) olduğu düşünülmektedir.

Önceleri olumsuz bir görünüm arz eden, işlevi dışında kullanılan ve tahribatın her geçen gün çoğaldığı Nekropolde Valilik imkanları ile Adıyaman Müzesi başkanlığında yürütülen kazı ve temizlik çalışmalarına 2001 yılında başlanmış ve 2009 yılına kadar devam etmiştir. Ana kaya oyularak oda biçiminde yapılan mekanlar içinde yine kayalar oyularak yapılan ve ölülerin içine konulduğu lahitler bulunmaktadır. Bu lahit mezarlar aile bireylerinin sayısına göre yapılmıştır. Ayrıca buradaki mezarların basit veya gösterişli olması buraya gömülenlerin kişilerin sosyal statülerini de göstermektedir.

Nasıl Gidilir: Adıyaman Merkez Malatya yolu üzerinde 5 km dedir. ulaşım kolej minübüsleri ile sağlanmaktadır.