Haile Selasiye

Haile Selasiye Biyografisi

Etiyopya imparatoru Haile Selasiye, 57 senelik dominantlığı boyunca, içte baskıcı dışta bağımsız bir siyaset gütmüştür.

Haile Selasiye, 24 Ağustos 1892 tarihinde Etiyopya, Harar Eyaleti ’nde Ejersa Gora ’da balçık bir kulübede doğmuştur. Doğru ismi Ras Tafari Makonnen ’dir. Babasının ismi Ras Makonnen ’dir. Babası Ras Makonnen, Etiyopya Habeşistan imparatoru II. Menelik ’in 1844-1913 amcasının oğluydu. II. Menelik İtalyan ordusunu 1896 ’da Adoua ’da Aduva büyük bir hezimete uğratmış bir imparatordu. Amcaoğlu Makonnen de bu savaşta imparatorun sağ kolu olarak büyük başarı elde etmiş ve ülkenin en güçlü bireylerinden bkocaman olmuştu. Adoua savaşı Kara Afrika tarihinin en büyük savaşlarından bkocaman sayılır.

Haile Selasiye Tafari Makonnen, imparator ailesinden geldiği için iyi bir eğitim gördü. Fransız misyonerlerince eğitildi. Genç yaşta kendi eyaletinin idaresiyle ilgilendi. II. Menelik 1913 senesinde can verince torunu Lidj İyasu tahta çıktı. Zati Menelik ’e son senelerde felç gelmiş olduğundan torunu yönetimi üstlenmişti. Tafari Makonnen, Ras Tafari sanıyla imparator naipliğine getirildi. İmparator ’un torunu Lij Iyasu tahta geçti ve 1913-1916 seneleri arasında imparator olarak ülkeyi idaredi. Tahtta bulunmasına karşın, Iyasu popüler olmayan bir hükümdardı; çünkü, en daha önceki ve büyük Hıristiyan ülkesinde İslam ’ı seçim etmesi sebebiyle güzel karşılanmıyordu. Genç imparator devleti idareyecek eforda olmadığı için üç sene sonra kendisine karşı bir darbe teşebbüsü oldu ve Lidj İyasu yıkıldı. Yerine II. Menelik ’in kızı Zaouditou kraliçe oldu. Ras Tafari yeniden naib olarak misyonu başında kaldı. Bütün yönetimi eline geçirdi ve etrafında büyük bir sevgi topladı. Köleliği menetti, ama kraliçe köleliğin kaldırılmasından yana değildi. Ras Tafari ile kraliçe arasında bazı ihtilaflar çıktı, darbe teşebbüsleri oldu. Orduyu ele geçiren Ras Tafariyi millet destekliyordu. Kraliçe kendisi ile savaşamadı. Ras Tafari 1923 ’te Etiyopya ’nın Uluslar Toplumu ’ne girmesini sağlayarak beynelmilel alanda da kendini tanıttı. 1928 ’de “Negus” kral ismini aldı.

1924 senesinde, Ras Tafari, Kudüs, Kahire, İskenderiye, Paris, Brüksel, Amsterdam, Stockholm, Londra, Cenevre ve Atina‘yı kapsayan Avrupa ve Orta Doğu turu hakikatleştirdi.

Kraliçe Zaouditou 2 Ağustos 1930 tarihinde can verince Tafari Makonnen “Negasa Negast” kralların kralı olup “Haile Selasiye” ismiyle tahta çıktı. Ras Tafari tahta çıkınca, “Kutsal Üçleme’nin Eforu” anlamına gelen Haile Selasiye ünvanını aldı. Hükümdarın başka ünvanlarıda vardı: “Yahuda Kabilesi’ni Fetheden Aslan”, “Tanrı’nın Sevgili Kulu”, “Krallar Kralı”. Ancak Haile Selasiye, Etiyopya İtalya’yla ihtilafa düşerek kendisinin beynelmilel alanda ismi dinlenen kadar, ülkesi dışında hemen hemen hiç tanınmıyordu. Haile Selasiye Etiyopya’nın, öteki Afrika ülkeleri gibi tamamıyla kolonileştirilmesini önledi. İmparatorluğun bağımsızlığını gözeten Makonnen, Eritre‘yle federasyona giderek, Etiyopya’nın hem topraklarını genişletti, hem de deniz kıyısı olmasını sağladı.

Ülkede liberal bir rejim kurmak için bir meclis oluşturdu, bazı reform eylemlerine girişti. Köleliği kaldırmış; ülkesine milli ve beynelmilel hava yolları ,bir üniversite ve bir milli radyo kazandırmış; orduyu modernletirmiş; memur ve fiyatlılardan oluşan yeni bir kentli sınıf yaratmıştır.

İşte bu sıralarda İtalya, Afrika ’da yeni koloniler ele geçirmek için hazırlıklara başlamıştı. Benito Mussolini 2 Ekim 1935 ’te kendi kolonisi Somali ile Etiyopya arasındaki hudutta bazı farklılıklar yapmak bahanesiyle atağa geçti. Fransa ’da İtalya ’yı destekleyerek Etiyopya ’ya sevk edilmek üzere Cibuti ’ye gelmiş olan silahlara el koydu. Faşizm yanlısı Pierre Laval o sıralarda Fransa ’da dışişleri bakanıydı. İngilizler de İtalyan donanmasının Süveyş Kanalı ’ndan geçmesine izin verdiler. Etiyopya çok eforsuz vaziyetteydi. İtalyanlar yakıcı silahlarla, gazlarla ve dum-dum mermileriyle saldırdılar. Etiyopyalılar kendilerini korundularsa da sonunda başkent Addis Ababa düştü, imparator Haile Selasiye 2 Mayıs 1936 tarihinde ailesiyle birlikte evvel Cibuti ’ye, sonra da İngiltere ’ye sığınarak Birleşik Kraliyet, Filistin Mandası’da bulunan Kudüs’e Doğru yola çıktılar. Hayfa’dan karaya çıkıp Kudüs’e gittiler. İtalyanlar Etiyopya ’yı Eritre ve Somali ile birleştirerek İtalyan Doğu Afrika ’sı isimli bir koloni oluşturdular.

1941 senesinde İngiltere‘nin takviyeyi ile ülke İtalyan hakimiyetinden kurtulunca Haile Selasiye ülkesine döndü. Ülkesine döndüğünde idaresinin devrilmiş olduğunu fark etti. Yöneti yine inşa etmek ve Etiyopya ’nın korunmasını kuvvetlendirmek için varını yoğunu ortaya koydu. Evreli bir biçimde, birçok genç eğitim görmek ve öbür kültürlerden bilimsel ve sosyal büyümeleri bilmek emeliyle yurtdışına sevk edildi. Ülkenin altyapısını geliştirdi ve köprü, sağlık kurumu, fabrika ve mektepler inşa etmeyi başardı. Bu esnada Batılı eforlar tarafından desteklendi. Birçoğu tarafından büyük bir reformcu olarak görülüyordu.

1962 ’de Eritre ’yi Etiyopya ’ya kattı.

Haile Selasiye, 1911 senesinde Woizeru Menen Asfau ile evlendi 4 kızı, 2 oğlu oldu.

Etiyopya köylüsü, yürürlükteki derebeylik sistemi suratından acı sürüklemeye devam etmiştir. Zati 1974’te Vollo’da 200 bin şahsın vefatıyla sonuçlanan büyük açlık faciayı, ordunun, 12 Eylül 1974 tarihinde imparatoru tahttan indirmesine yol açmıştır.

Haile Selasiye, 27 Ağustos 1975 tarihinde Etiyopya, Addis Ababa ’da himaye altında yaşadığı evinde yaşarken, prostat operasyonunun karmaşıklıklarını takiben “solunum yetmezliğinden” 83 yaşına can vermiştir.

Etiyopya ’yı idareyen adam için cenaze merasimi bile yapılmadı. Kabrinin yeriyse hâlâ bilinmiyor.