İbni Ruşd

İbni Ruşd Biyografisi

İbn-i Rüşd’e göre biricik feylesof Aristo’ydu. Her türlü reelin yalnız us ile bulunabileceğine inanan ve bunu müdafaa eden İbn-i Rüşd, rasyonalist bir feylesoftur.

İbni Ruşd, 14 Nisan 1126 tarihinde Endülüs ’de Kurtuba‘da doğmuştur. Bütün ismi Ebū ‘l-Velīd Muḥammed ibn Aḥmed ibn Muḥammed ibn Rüşd ’dür. Avrupa’da Averroes ismiyle tanınır. Babası, Kurtuba kadısıydı. Ufak yaşından itibaren ilim tahsil etmeye başladı. Evvel kelâm ve fıkıh ilimlerini, daha sonra zamanın ilim merkezi olan Kurtuba’daki büyük âlimlerden fizik, tıp ve astronomi ilimlerini tahsil etti.

İspanya ’da, Endülüs ’te Aristotales‘e bağlı olarak ortaya çıkan Me-şaiciler ’in Peripatetikler en son ve en yetkin temsilcisi. Kadı olarak yetişti. Kadıü ’l-Kudzat Baş yargıç oldu. 28 yaşına geldiğinde Fas ’a, Merakeş ’e yaptığı geziden dönüşünde ünlü Külliyat isimli tıp kitabını yazdı. Eserleri, asırlarca Avrupa’da okutulmuştur. Birçok Batılı bilgin İbni Rüşd’şan düşüncelerinin tesiri altında kalmıştır.

Fas Hükümdarı Ebu Yakub tarafından Epilepsiye çağrıldı, Aristotales‘in eserlerinin karanlık kalmış yanlarını açıklamakla görevlendirildi. Fas ’da İşbili kadılığına atandı. İbn-i Rüşd, Farabi ve İbn-i Sina ile İmam-ı Gazali‘nin ve Batı feylesoflarının eserlerini araştırdı. Aristo‘nun görüşlerini inceden inceye muayene edip, şerhler yazdı. Hükümdar Ebu Yakub Yusuf’un vefatından sonra yerine geçen oğlu El-Mansur’un zamanında Kadıkudat, başka bir deyişle kadı­lar kadısı oldu.

İleri sürdüğü fikirlerin İslâm dininin temellerine ters düşmesi, Müslümanlar arasında memnunsuzluklar çıkardı. Ad kavminin helak olmasına dair balakaların hayal mahsulü olduğunu söyledi, Ehl-i Sünnet olan hakiki Müslümanlar, Kur’an-ı Kerim’de bildirilen bir hususun efsane olduğunu iddia eden bu lafları üzerine, ona karşı iyice cephe aldılar.

Milletin şikâyetleri üzerine hükümdar, Kurtuba âlimlerinden bir meclis topladı. Bir Araya Gelen âlimler, onun İslâmiyetin iman temellerine uymayıp görüşlerinin çoğunun sapıklık, bir kısmının ise dinden çıkmaya sebep olduğuna karar verdiler. Bunun üzerin görevinden alınan İbn-i Rüşd tutuklandı. Bilahare Sultan Mansur, Kurtuba’ya gelince onu bağışladı ve övgülerde bulundu. Fakat son yılları efkâr ve kasvetlerle geçti. Mirası elinden alındı. Lucene şehrine sürüldü. 1198’de Marakeş ‘te ölüm etti.

İslâm dünyasını saran bağnazlık, bşehrime husumet ve rivayet suratından İbni Rüşd ve oğlu kara çalmalardan, düşmanca dedikodulardan, emire kadar erişen kötülelerden kurtulamadılar. Yergilere mevzu olan, kitapları yakılan, camiden kovulan İbni Rüşd için en sağlam takviye yeniden bilim ve felsefe oldu. Vefatından birkaç sene evvel yine epilepsiye çağrılmasına rağmen, kendi köşesinde kalmayı tercih etti.

İbn-i Rüşd en çok Aristo’nun eserlerinden yaptığı, bugün Batı’da pek çoğu unutulmuş, çeviri ve şerhleriyle ünlüdür. 1150’den evvel Avrupa’da Aristo’nun eserlerinin birkaç çevirisinden başkası yoktu ve bunlar da din adamlarınca rağbet görüp, araştırılmıyorlardı. Batı’da Aristo’nun mirasının yine keşfedilmesi, İbn-i Rüşd’şan eserlerinin 12. asır başlarında Latince’ye çevirisiyle başlamıştır.

İbni Rüşt, Aristotales anlamına büyük ehemmiyet verdi. Ona göre mana; tek tek olgulardan ve tikellerden elde ettiğimiz algılar ve tasarımlardan akla kadar, tümel hakikatlere Doğru yükselmenin esaslarını, prensiplerini belirleyen, gösteren bilimdir.

13. asrın ortalarına Doğru İbni Rüşd’şan hemen hemen bütün eserleri Lâtince’ye çevrildi. 14. asırda Bagnols’lu Levi Ben Gerson da, İbn Rüşd’şan muhtelif eserlerini İbranice’ye çevirdi. Hristiyan Ortaçağı ’nda üstünde ehemmiyetle durulan feylesoflardan bkocaman oldu.

Zamanının en büyük hekimlerinden bkocaman olan İbn-i Rüşd, tıp sahasında 16 eser verdi. Bunlar arasında “Külliyat fi’t Tıp” en tanınmış olanıdır. Lâtince’ye çeviri edilen kitap, asırlarca Avrupa üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulmuştur. Bir tıp ansiklopedisi olan Külliyat fi’t Tıp, hastalıkları tek tek ele almaktadır. İbn-i Rüşd, bu eserinde hiçbir insanın yaşamında ikinci bir kez çiçek hastalığına tutulmayacağını söyler ve sebeplerini açıklama eder.

İbni Ruşd, 10 Aralık 1198 tarihinde 72 yaşında Marakeş, Fas ’ta can vermiştir.

Eserleri :
1- Külliyat fit-Tıb,
2- Mukaddemat,
3- Nihayet-ül-Müctehid,
4- Et-Tah-sil,
5- Kitab-ül Hayevan,
6- Zaruri,
7- Telhisü İlahiyyat-ı Nikolavus,
9- Te-hafüt-üt Tehafüt,
10- Şerhü Kitab-şan Nefs li Aristotales,
11- Şerhu Kitab-üs-Sema ve-Kâinat li-Aristales,
12- Makale fil-Kıysas,
13- Muhtasar-ı Me-cisti,
14- Fasl-ül-Makal ve Keşf an Menahic-şehir-Edille,
15- Kitabü Mabadet-Tabia,
16- Şerhul Urcuze fit-Tıb,
17- Makhale fi Cevher şehir-Felek,
18- Makela fı’l Mizac