Kabakçı Mustafa

Kabakçı Mustafa Biyografisi

Osmanlı Devleti‘nin padişahı III. Selim Han ’ın tahttan indirilerek yerine IV. Mustafa Han ’ın geçirilmesiyle sonuçlanan 25 Mayıs 1807 tarihindeki Kabakçı Mustafa başkaldırısının elebaşı olan Kabakçı Mustafa, 1808 senesinde Alemdar Mustafa Paşa‘nın adamları tarafından öldürülmüştür.

Aslen Kastamonu‘lu olan Kabakçı Mustafa 1770 senesinde Rize ’de doğdu. Kabakçı Mustafa, 25 Mayıs 1807 tarihinde yaptığı Kabakçı Mustafa isyanından evvelki yaşamı hakkında hemen hemen hiçbir belge veya balaka bulunmamaktadır.

Kabakçı Mustafa, 1807 senesinde Boğazdaki Avrupa tarafında Rumeli feneri’ndeki Boğaz Kalesi muhafızı idi. Emrindeki askerlere “yamak” ismi verilmekte idi. Yamaklar Türk asıllı ailelerden oluşup bir çeşit yeniçeri statüsünde oldukları kabul edilmekte idi. Ama yalnızca denizden Ukrayna‘dan güneye Anadolu‘nun Karadeniz kıyılarına akın yapan Kazaklara karşı Boğaz’ı ve İstanbul‘u korunmak için İstanbul Boğazı‘nın Karadeniz ağzında kurulmuş olan kalelerde üslenen askeri birliklerdi.

1807 senesinde Kabakçı Mustafa ’ya Rumeli kavağı muhafazı iken Nizam-ı Cedid askeri olması emir geldi. Kabakçı Mustafa bu emri kabul etmeyerek 25 Mayıs’ta Boğaz kalesi yamaklarını Büyükdere merasında bir buluşmaya çağırttı. Nizam-ı Cedid askeri olmamak için başkaldırı ettiğini açıkladı. Burada yamaklar tarafından Kabakçı Mustafa başkaldırının önderi seçildi. İstanbul‘un her yanına haberciler yollattı. Bunları Boğaz kalesine davet etti. Bu buluşmada da kendisinin ve yamakların gayelerinin Nizam-ı Cedid askerinin ilga edilmesi ortadan kaldırma olduğunu bildirdi ve Müslüman olanları ve kendilerini ocaklı bilen şahısları kendi başkaldırısına katılmaya davet etti.

27 Mayıs’ta başlarında Kabakçı Mustafa olarak genellikle Boğaz kalesi yamaklarından oluşan 500 kadar isyankar başkaldırıcı İstanbul‘a yürüyüşe başladı ve yol boyunca isyankarlara katılmalar oldu. Başkaldırıcılar büyük bir disiplin içinde Nizam-ı Cedid kışlası bulunan Levend Çiftliği önüne geldiklerine bir tabur nizami asker onları durdurmaya yeterli iken veziriazam kaymakamı olan Köse Musa Paşa, Nizâm-i Cedîd askerinin işlemini durdurdu. Başında Kabakçı Mustafa başkaldırıcılar iyi bir disiplin uygulayarak 28 Mayıs’ta Aksaray ’daki Et meydanı’na indiler. Buraya Yeniçeri ihtiyarlarını ve başta Şeyhülislam Şerifzade Mehmet Ataullah Efendi olmak üzere ileri gelen ulemayı buraya davet ederek onların ayaklanmayı onaylamalarını sağladı.

İsyankarların eline geçen Nizam-ı Cedid taraftarı azami devlet ricali ve Nizam-ı Cedid ordusu subaylarından 11 tanesini kurmuş olduğu bir enteresan duruşmada güya suçladı ve kabahatli buldu. Birkaç gün sonra bunlar eziyetler yapılarak idam edildiler.

Sultan III. Selim kan dökülmesini istemediği için isyankarların her isteğini yerine getirdi. Köse Musa Paşa’nın, âsileri teskin etmesi için Nizâm-i Cedîd askerlerinin kaldırılması gerektiği nasihatine uyarak Nizam-ı Cedid‘in kaldırılması hakkında fermanı çıkarttı.

Bu fetvayı alan veziriazam kaymakamı Köse Musa Paşa, yanında devlet ricali ile Çardak ve Un kapanı iskelesinde bir araya gelen başkaldırıcılar ve onlara katılan yeniçerilerin buluşmasına katıldı. Bu büyük isyankar grubu Nizâm-ı Cedîd taraftarı devlet adamlarını katlettiler. Daha sonra “Pâdişâhı da istemiyoruz “diye bağıran âsiler, 29 Mayıs 1807 ’de, Sultan III. Selim‘i tahttan indirip, yerine IV. Mustafa‘yı tahta geçirdiler.

IV. Mustafa tahta geçince sadaret kaymakamı Köse Musa Paşa, Şeyhülislam Şerifzade Mehmet Ataullah Efendi ve Kabakçı Mustafa yeni padişah IV. Mustafa‘nın en yakın adamlarından oldular.

31 Mayıs 1807 tarihinde Başkaldırı bu biçimde başarı ile sonuçlandıktan sonra sadâret kaymakamı, şeyhülislâm, kazaskerler ve önde gelen ulemâdan Muhib Efendi ile Kabakçı Mustafa dahil olmak üzere bütün ocak idareyicilerinin iştirakiyle yapılan bir buluşmada, bundan sonra askerlerin devlet işlerine karışmamaları ve emirlere riayet etmeleri vaadi karşılığında kendilerinden bu başkaldırı sebebiyle hesap sorulmayacağına dair bir “hüccet-i şer‘iyye” tanzim edildi.

IV. Mustafa, Kabakçı Mustafa‘ya turnacıbaşı rütbesiyle Boğaz muhâfızlığı vazifesini verdi.

İstanbul‘da makûs hava koşulları, kıtlık ve muhtelif karmaşıklar yaşanmakta ve yeni padişah IV. Mustafa ve birbirlerine rakip olan devlet erkânı şehirde barış ve sükûneti sağlayamamakta idiler. Yeniçeriler ve Boğaz yamakları şehri talan etmeye başlamışlardı.

Bu arada Kabakçı Mustafa‘nın meblağsız tavrı ile kendine nefret sağlamakta idi. Misalin Boğaz kalelerinden bkocaman olan Macar kalesinin dayısı olan Kerim Çavuş Karaköy’de yaptırdığı kahvehanenin açılışına izin vermeyen İstanbul‘un güvenliğinden mesul Sekbanbaşı’na kızıp evvel Galata’yı bastı ve sonra Ağa kapısı’nı basıp sekbanbaşını gece giysiyi ile tutup tutuklattı. Sultan IV. Mustafa da Kerim Ağa isteklerinin Doğrusuna yeni bir sekbanbaşı cetti. Boğaz muhafızı olan Kabakçı Mustafa‘ya bu vakanın haberi verilince Kerim Çavuş’un bu hareketini kendine bir hakaret olarak yaptığına karar verip 17 Mayıs’ta yamakları ile Macar Kalesini abluka etmeye koyuldu. Kaledekiler Yuşa Tepesine kaleden toplar çıkarıp ve tepenin çevresinde mevziler kazarak abluka etmeye karşı askeri direnişe geçtiler. Sonunda Kabakçı Mustafa kaleyi teslim aldı ve Kerim Çavuş öldürüldü.

Temmuz 1808’de IV. Mustafa‘nın yerine tekerrür III. Selim‘i tahta çıkarmak için ordusuyla Rusçuk’tan İstanbul üzerine yürüyen Alemdar Mustafa Paşa hiç yaygara çıkartılmadan seğmenler ve Kırcalı ordusunun Edirne’ye gelmesini sağlanmıştı. Bu ordu üyeleri Trakya’da yollar ve konaklara bölerek İstanbul Trakya seyahatlerini saklamışlardır.

Kabakçı Mustafa‘nın, III. Selim‘in tahttan indirilmesindeki rolü ve ondan sonraki meblağsız hareketleri suratından üzüntüsüne edilmesine karar verilmişti. Alemdar Mustafa Paşa‘nın kişisel emri ile 300 karakter bir süvari baskın birliği oluşturuldu ve bu birlik Pınarhisar Ayanı Uzun Ali Ağa emrinde 14 Temmuz 1808 Boğaz Avrupa yakasında Rumeli feneri Kalesi’ne bir sürpriz baskın yaptı. Kabakçı Mustafa yeni bir evlilik yapmış ve kalede bulunan evinde bu baskından hiç habersizdi. Kabakçı Mustafa gayet basitçe başlayan bu baskın başında hemen öldürüldü.

Kabakçı Mustafa, 14 Temmuz 1808 tarihinde Alemdar Mustafa Paşa‘nın adamları tarafından öldürüldü.