Malik Aksel

Malik Aksel Biyografisi

Ressam

Malik Aksel, 1901 senesinde Selanik ’de doğmuştur. Gümrük memuru Mehmet Şevket Bey ’in oğludur. İlköğrenimini Serez ’de başladıktan sonra İstanbul ’a geldi. İlköğrenimini Beyazıt Numûne Mektebi’nde bitiren Malik Aksel, 1918 senesinde başladığı Dârülmuallimîn erkek hoca mektebi ’ndan 1921 senesinde mezun oldu. Burada olan ressam Şevket Dağ‘ın talebesi oldu. 1918-1921 seneleri arasında öğretmeni Şevket Dağ‘ın azası olduğu Hoş Sanatlar Birliği’nin tertip ettiği Galatasaray Sergileri ile tanışan Mâlik Aksel, cumhuriyetin duyurusundan sonra sanat aktifliklerinin içinde görülmeye başladı.

Malik Aksel, hoca olarak mezun olduktan sonra Şile’nin Kayagöz köyünde bir müddet hocalık yaptı.

1928 senesinde Ulusal Eğitim Bakanlığının açtığı, “Hoca mektebi” mezunları arasında yapılan imtihanı kazanarak Avrupa‘ya gidecek olan ilk beş bireyin arasında yer alan Mâlik Aksel, 1928 senesinde Almanya‘ya gitti. Berlin‘de Yüksek Hoca Mektebi’nda “sanat pedagojisi” ve “iş eğitimi” mevzularında eğitim gördü. Bir yandan da Berlin Yüksek Sanat Mektebi’nda Rudolf Grossmann‘ın atölyesinde yağlı boya ve gravür derslerine devam etti.

1932 senesinde Almanya‘daki eğitimini bitirip Türkiye ’ye döndüğünde Ankara‘da yeni açılan ve daha sonra Gazi Eğitim Enstitüsü’ne dönüşecek olan “Fotoğraf Hoca Mektebi”nda fotoğraf ve sanat tarihi hocayı olarak görevlendirildi. Uzun müddet burada hizmet gördü ve pek çok fotoğraf hocayı yetiştirdi. Daha sonra 1954 senesinde Çapa Eğitim Enstitüsü ’ne atama edildi.

O yarıyılda cumhuriyetin ilk kuşak sanatçılarının oluşturduğu Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği, D Grubu gibi sanat topluluklarında yer almayan Malik Aksel, 1938-1943 seneleri arasında, devlet siyaseti olarak CHP ’nin halkevleri aracılığıyla tertip edilen “yurt gezileri”nin ikincisinde Sivas‘a, beşincisinde ise Denizli‘ye gitti. Gezilerde yaptığı fotoğrafları ile Devlet Fotoğraf ve Heykel Sergileri’ne katıldı. Sivas’taki çalışmaları, Cevat Dereli‘nin biltihapçılık, Refik Fazıl Epikman‘ın ikincilik aldığı jüri değerlendirmesinde üçüncülük mükâfatına değer görüldü.

Malik Aksel, halı dokuyan kızlar tablosu -1936

Fotoğraflarında büyük miktarda mahalli renk ve motiflere yer veren Aksel, mevzu olarak daha çok Anadolu köy yaşamını ve millet yapıtlarını işledi. Türk mahalli yaşamını tasvir ettiği figüratif çalışma ve kompozisyonlar yanında Anadolu millet fotoğraf sanatı ve folkloru, dini fotoğraflar gibi mevzular üzerinde de dikkate değer araştırmalar yaptı. p> Malik Aksel ’in “Kale Semti” isimli yapıtı Yurt Gezileri’nin Türk fotoğraf sanatı açısından belki de en ehemmiyetli çalışmasıdır. Yurt gezilerinin Türk sanatçısına sağladığı cemiyetin sosyal ve ekonomik yapısına şahit olma imkânı, “Kale Semti” fotoğrafında görülebilir.

1954 senesinden İstanbul Çapa Eğitim Enstitüsü Fotoğraf-İş bvefatından emekli olana kadar hoca ve idareyici olarak misyon yaptı. 1968 senesinde emekli oldu. Varlık, Hisar, Türk Edebiyatı mecmualarında sınama ve sohbet cinsi yazıları yayımlandı. 1973 senesinde 34. Devlet Sergisi ’nde başarı mükâfatı kazandı.

Millet sanatının orijinleri ve büyüme düzeylerini araştıran yayın ve kitaplarıyla da tanınan Malik Aksel, bir yandan modern sanatımıza, bir yandan da millet kaynaklarına ışık yakalamıştır. İmparatorluktan Cumhuriyet ’e, ananesel kültürden modern kültüre geçişin bütün detayları, iki cilt olarak yayınlanan yazılarında büyük bir sarihlikle görülür. Sanat ve Folklor 1971, İstanbul ’un Ortası 1977, Fotoğraf Sergisinde Otuz Gün 1943 ile üçüncü devlet sergisindeki izlenimlerini kapsayan Anadolu Millet Fotoğrafları 1960 isimli eserleri de kendi cinslerinde birer başvuru kitabı kalitesindedir.

Malik Aksel, 15 Şubat 1987 tarihinde İstanbul ’da 86 yaşına can vermiştir. Tabloları, oğlu Murat Aksel tarafından Bursa Büyükşehir Belediyesi ’ne bağışlanmıştır.

Kitapları :
1943 – Sanat yaşamı: fotoğraf sergisinde otuz gün
1959 – İstanbul Mimarisinde Kuş Konutları
1960 – Anadolu millet fotoğrafları
1967 – Türklerde Dinî Fotoğraflar
1971 – Sanat ve Folklor
1977 – İstanbul’un ortası
2016 – Masal ve fotoğraf: Malik Aksel’in kitaplarına girmeyen yazıları Yazarı: Malik Aksel, Editör: Beşir Ayvazoğlu